กฎระเบียบป่าและมารยาทของนักเดินป่า

1. กฎพื้นฐานของอุทยาน/เขตรักษาพันธุ์

อุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแต่ละแห่งอาจมีกฎเฉพาะแตกต่างกันไป แต่มีหลักทั่วไปที่ควรรู้:

เวลาการเข้า-ออก

ส่วนใหญ่เปิด 06:00-18:00 น. บางแห่งเข้าได้ตลอด แต่ต้องแจ้งเจ้าหน้าที่ก่อน ห้ามเดินในเวลามืดหากไม่มีไกด์หรือไม่ได้รับอนุญาต

จำนวนคนที่จำกัดต่อวัน/ต่อกลุ่ม

เพื่อลดผลกระทบต่อระบบนิเวศ หลายอุทยานจำกัดจำนวนนักเดินป่าต่อวัน เช่น:

ดอยอินทนนท์: จำกัด 200 คน/วัน บางเส้นทาง
เขาหลวง: ต้องมีไกด์ กลุ่มละไม่เกิน 10 คน
เขาใหญ่: บางเส้นต้องจองล่วงหน้า 7-14 วัน

การจองล่วงหน้า และใช้ไกด์ท้องถิ่น

เส้นทางยอดนิยมควรจองผ่าน nps.dnp.go.th ล่วงหน้า 7-30 วัน

เส้นทางยาก/ห่างไกล บังคับใช้ไกด์ท้องถิ่นที่ผ่านการรับรอง เพื่อความปลอดภัยและสนับสนุนชุมชน

💡 เช็คก่อนไปทุกครั้ง

กฎระเบียบอาจเปลี่ยนแปลงตามสถานการณ์ (ฤดู/อากาศ/จำนวนคน) โทรสอบถามอุทยานโดยตรงก่อนออกเดิน หรือเช็คเว็บไซต์ กรมอุทยานแห่งชาติฯ

2. Leave No Trace แบบเข้าใจง่าย

Leave No Trace หมายถึง "ไม่ทิ้งร่องรอยในธรรมชาติ" เป็นหลักการระดับโลกที่นักเดินป่าทุกคนควรปฏิบัติตาม มี 7 หลักการแต่เราจะอธิบายแบบง่ายๆ:

วางแผนล่วงหน้า (Plan Ahead)

เช็คกฎระเบียบของอุทยาน จองล่วงหน้า
เตรียมอุปกรณ์ให้พร้อม อย่าต้องซื้อของในป่า
แบ่งปันอาหารให้พอดี ไม่เหลือ

ไม่ทิ้งขยะ (Pack It In, Pack It Out)

ขนเข้า–ขนออก 100% ไม่ว่าจะเป็นพลาสติก กระดาษ เปลือกผลไม้
แม้แต่เปลือกกล้วย/ส้มก็ต้องเก็บกลับ เพราะย่อยสลายช้าในป่า
ใช้ถุงเปียก/แห้งแยกขยะ ไม่ให้รั่วเลอะเทอะ

ไม่ทำลายพืช/สัตว์ (Respect Wildlife)

ห้ามเก็บดอกไม้, ใบไม้, หิน, ฟอสซิล
ห้ามให้อาหารสัตว์ป่า ทำให้สัตว์พึ่งพาคนและเสี่ยงอันตราย
ถ่ายรูปทางไกล ไม่ไล่จับ ไม่ขัดขวางการดำรงชีวิตของสัตว์
ห้ามเขียนหรือขีดข่วนต้นไม้/หิน

ใช้ทางเดินที่กำหนด (Stay on Trail)

เดินบนเส้นทางที่มีอยู่ ไม่ลัดเส้น ไม่เดินนอกทาง
เพราะการเหยียบนอกทางทำให้ดินพัง พืชตาย
หากทางโคลนให้เดินผ่านไป ไม่หลบข้างเพราะจะทำให้ทางกว้าง

มารยาทใช้เสียง/เพลงเบาๆ (Be Considerate)

พูดคุยเบาๆ เพื่อไม่รบกวนสัตว์ป่าและนักเดินป่าคนอื่น
ถ้าเปิดเพลงให้เบาหรือใส่หูฟัง
เคารพความสงบของธรรมชาติ ให้คนอื่นได้สัมผัสบรรยากาศ

🌲 หลักสำคัญ: "Take Only Photos, Leave Only Footprints"

เก็บไปแค่ภาพถ่าย ทิ้งไว้แค่รอยเท้า — ถ้าทุกคนทำตามหลักนี้ ป่าจะสวยงามและสมบูรณ์ตลอดไป

3. เรื่องขยะและห้องน้ำในป่า

หลัก "ขนเข้า–ขนออก"

ในป่าไม่มีถังขยะ แม้อุทยานบางแห่งมีถัง แต่ก็มักล้น เราต้องขนขยะกลับมาทิ้งที่บ้านเสมอ

วิธีจัดการขยะเปียก/แห้ง

ขยะแห้ง (พลาสติก, กระดาษ, ห่อขนม):

ใส่ถุงพลาสติกแยกไว้ เก็บในกระเป๋าเปล้าเปื้อน ขนกลับมาทิ้งที่บ้าน

ขยะเปียก (เศษอาหาร, เปลือกผลไม้):

ใส่ถุงซิปล็อคหรือกล่องปิดสนิท ห้ามโยนทิ้งในป่า แม้จะเป็นของกินได้ เพราะย่อยสลายช้าและดึงดูดสัตว์

ทิชชู่/กระดาษชำระ:

ใช้แล้วห่อใส่ถุงพลาสติก ขนกลับมาทิ้ง ห้ามฝังหรือเผา

การขุดหลุม/เลือกจุดทำธุระส่วนตัว

หากเดินป่าหลายวันและไม่มีห้องน้ำ ต้องทำธุระในป่า ให้ทำอย่างถูกวิธี:

📍 วิธีทำธุระในป่าอย่างถูกต้อง

1.เลือกจุดห่างจากแหล่งน้ำ อย่างน้อย 60-70 เมตร (ประมาณ 70 ก้าว)
2.ห่างจากเส้นทาง ไป 20-30 เมตร เพื่อไม่รบกวนคนอื่น
3.ขุดหลุมลึก 15-20 ซม. ใช้เสียม จอบพับ หรือไม้ขุด
4.ทำธุระในหลุม ห่อทิชชู่/กระดาษใส่ถุงพลาสติก ห้ามทิ้งในหลุม
5.กลบหลุมให้เรียบร้อย ใช้ดินที่ขุดมากลบคืน

ห้ามทำ!

• ห้ามทิ้งกระดาษชำระหรือทิชชู่ในหลุม (ย่อยสลายช้ามาก)
• ห้ามทำใกล้แหล่งน้ำ จะปนเปื้อนน้ำ
• ห้ามทิ้งสิ่งปฏิกูลบนพื้น

💡 ทิป: ลดขยะตั้งแต่เริ่มต้น

• ถอดบรรจุภัณฑ์พลาสติกส่วนเกินทิ้งที่บ้าน ใส่อาหารในกล่องรีฟิล
• ใช้ขวดน้ำรีฟิลแทนขวดพลาสติก
• ซื้ออาหารจากท้องถิ่นในอุทยาน หุงทำเองลดขยะ
• เตรียมถุงซิปล็อคสำหรับใส่ขยะแยกประเภท

4. ห้าม/ข้อควรระวังด้านกฎหมาย

พระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2562 และกฎหมายป่าไม้มีโทษจริง ฝ่าฝืนอาจมีความผิดทางอาญาและปรับ:

ห้ามเก็บหิน/ดอกไม้/ของป่า

ห้ามเก็บ หิน ดอกไม้ ฟอสซิล ต้นไม้ ไม้ใบ หรือสิ่งใดๆ ในอุทยาน
โทษ: ปรับไม่เกิน 20,000 บาท หรือจำคุก หรือทั้งจำทั้งปรับ
แม้จะเป็นแค่ "ก้อนหินเล็กๆ" หรือ "ใบไม้หลายสี" ก็ห้ามเอาออกจากป่า

ห้ามล่าสัตว์/ให้อาหารสัตว์ป่า

ห้ามล่า ทำร้าย จับ หรือฆ่าสัตว์ป่า ทุกชนิด
ห้ามให้อาหารสัตว์ป่า เพราะทำให้สัตว์พึ่งพาคน เสี่ยงโรคและอันตราย
โทษ: ล่าสัตว์ป่าปกติ ปรับไม่เกิน 40,000 บาท หรือจำคุก 1 ปี / ล่าสัตว์สงวน ปรับสูงถึง 1,000,000 บาท หรือจำคุก 10 ปี

ห้ามเผาไฟในพื้นที่หวงห้าม

อุทยานบางแห่งห้ามก่อกองไฟทุกชนิด (เช่น ดอยอินทนนท์, เขาใหญ่)
แม้ในพื้นที่ที่อนุญาต ก็ต้องใช้แค่ในบริเวณกำหนด และดับให้สนิทก่อนไป
โทษ: ก่อไฟป่า ปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือจำคุก 5 ปี หรือทั้งจำทั้งปรับ
แนะนำใช้เตาแก๊สพกพาแทนกองไฟ ปลอดภัยกว่า

⚖️ กฎหมายไม่ใช่เรื่องน่ากลัว

กฎหมายมีไว้เพื่อปกป้องธรรมชาติ ไม่ใช่เพื่อลงโทษคนบริสุทธิ์ ถ้าเราเคารพและปฏิบัติตาม ก็จะไม่มีปัญหาใดๆ แต่ถ้าฝ่าฝืนตั้งใจ อาจโดนจับและปรับจริง

5. มารยาทบนเส้นทางร่วมกับคนอื่น

การเดินป่าเป็นกิจกรรมสาธารณะ เราไม่ได้ไปคนเดียว ดังนั้นมารยาทต่อนักเดินป่าคนอื่นมีความสำคัญมาก:

การหลบทาง

หากทางแคบ คนหลังควรหลบให้คนหน้า โดยเฉพาะถ้าคนหน้าเดินช้าให้หยุดชั่วคราวเพื่อให้คนหลังแซง พูดว่า "ขอทางหน่อย" แบบสุภาพ

ให้ทางคนขึ้นเขา

คนลงเขาให้ทางคนขึ้น เพราะคนขึ้นเขาหายใจหนัก ยากที่จะหยุดแล้วเดินต่อ คนลงหยุดง่ายกว่า

รักษาคิวที่จุดถ่ายรูป

จุดวิวสวย/ป้ายยอดเขา มักคนเยอะ ให้รอคิวเป็นระเบียบ ถ่ายไม่เกิน 2-3 นาที แล้วให้คนต่อไป ไม่ยึดครองจุดนาน

ทักทายและยิ้ม

เจอนักเดินป่าคนอื่นบนเส้นทางทักทายหรือยิ้ม เป็นการสร้างบรรยากาศดีๆ และเป็นการเช็คว่าทุกคนปลอดภัย

🤝 ช่วยกันเตือนกันอย่างสุภาพ

หากเห็นคนทำพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เช่น ทิ้งขยะ ทำลายพืช ให้อาหารสัตว์ ควรเตือนอย่างสุภาพและนุ่มนวล:

ตัวอย่างการเตือนที่ดี:

✅ "ขอโทษนะครับ อุทยานไม่ให้ทิ้งขยะในป่า เก็บติดตัวกลับไปทิ้งนะครับ"
✅ "พี่ครับ ห้ามให้อาหารสัตว์ป่านะครับ จะทำให้สัตว์เสี่ยงครับ"
✅ "น้องจ๋า อย่าเก็บดอกไม้นะ ทิ้งไว้ให้คนอื่นได้ชมบ้างดีกว่า"

→ เตือนด้วยน้ำเสียงดี ไม่ดุ ไม่ตำหนิ เพราะบางคนอาจไม่รู้จริงๆ

💬 "เราเป็นตัวอย่างให้กัน"

ถ้าทุกคนมีมารยาท เคารพธรรมชาติและเคารพกัน บรรยากาศการเดินป่าจะสนุกและปลอดภัยยิ่งขึ้น เราคือทูตธรรมชาติที่ช่วยกันดูแลป่าและสร้างวัฒนธรรมเดินป่าที่ดี

พร้อมเป็นนักเดินป่าที่รับผิดชอบแล้วหรือยัง?

อ่านคู่มือเพิ่มเติมและเตรียมตัวให้พร้อม

ดูเส้นทางเดินป่า คู่มืออื่นๆ